Барысы да Чирмешән районы турында: тарих, этимология, халык составы, Татарстанның зур шәһәрләренә кадәр ара

Чирмешән районы – Россия Федерациясе Татарстан Республикасы составындагы муниципаль район. Ул республиканың көньяк-көнчыгышында урнашкан. Административ үзәге – Чирмешән авылы.

Чирмешәнгә нигез салу Россия дәүләтенең көньяк чигендә Кама аръягы сызыгы ныгытмасы төзелгән 1730 елларга карый. Район 1930 елның 10 августыннан Беренче Май исеме белән аталып йөртелә. 1963 елда аны бетерәләр һәм территорияләрен Октябрь һәм Әлмәт районнарына кушалар. 1965 елның 12 гыйнварында район янә Чирмешән дип атала башлый.

Чирмешән районы Татарстанның көньяк-көнчыгышында урнашкан. Ул Нурлат, Аксубай, Яңа Чишмә, Әлмәт, Лениногорск районнары, шулай ук Самара өлкәсе (Челно-Вершины һәм Шентала районнары) белән чиктәш. Районның гомуми мәйданы – 1364,3 кв. км.

Чирмешән урманнарга һәм киң кырларга бай. Район зур табигый чимал запасларына, икътисади, кадрлар һәм мәдәни потенциалга ия, географик яктан да уңайлы урында урнашкан. Су ресурслары: Каманың Шушма кушылдыгы, Иделнең сул кушылдыгы Зур Чирмешән (Зур Сөлчә, Иштуган, Чуркалы, Яурка кушылдыклары). Климаты уртача. Территориясе урман-дала зонасында урнашкан. Районның 26 процент мәйданын урманнар били, ә территориянең зур өлеше авыл хуҗалыгы, кырчылык эшләнчеге алып бару өчен туры килә.

Район территориясендә автомобиль транспорты белән хезмәт күрсәтелә. Чирмешән районы аша Чистай – Акъяр – Шентала, Нурлат – Әлмәт автомобиль юллары уза, алар буенча Чирмешәннән Казанга, Чаллыга, Түбән Камага шәһәрара автобуслар йөри. Мәскәү – Самара – Уфа – Чиләбе М5 федераль трассасына кадәр ара – 80 км.

Герб һәм флаг

Чирмешән районының гербы һәм флагы 2005 елда расланган. Әлеге символлар Татарстанның һәм Россиянең дәүләт геральдикасы реестрына кертелгән. Герб яшел кыр полосасына куелган көмеш төстәге таш диварны сурәтләгән турыпочмаклы тукымадан гыйбарәт. Стенада ясалган арка өстендә көмеш ябалак утыра. Ябалак һәм арка артындагы фонның төсе – кызыл.

Гербның үзәк объекты – таш дивар – XVIII гасырда төзелгән Чирмешән ныгытмасын сурәтли һәм дәүләтнең көньяк-көнчыгыш чикләрен саклауда төбәкнең тарихи ролен күрсәтә. Диварны ныклык һәм мөстәкыйльлек символы буларак интерпретацияләнергә мөмкин, ә анда ясалган арка – күпмилләтле районның кунакчыллыгы һәм мәрхәмәтлелеге символы. Ябалак дәүләт чикләрен саклауда зирәклек һәм уяулыкны тасфирлый. Тукыма нигезендәге яшел полоса – районның уңдырышлылыгы һәм табигый байлыгы. Флаг герб элементларын кабатлый һәм Татарстанның милли төсләрен чагылдыра.

Чирмешән районының административ бүленеше

Чирмешән районының 18 авыл җирлегендә 48 торак пункт исәпләнә.

Соңгы тапкыр халык исәбен алу нәтиҗәләре буенча, районда 18401 кеше яши. 2022 елның 1 гыйнварына район халкының милли составы: татарлар – 9863 кеше (53,6 %), чувашлар – 4251 кеше (23,1 %), руслар – 3294 кеше (17,9 %), мордвалар – 773 кеше (4,2 %), башка милләтләр – 220 кеше (1,2 %).

Чирмешән районы башлыгы  –  Айбатов Рамил Тәлгать улы.

Чирмешән районының сәнәгате һәм авыл хуҗалыгы

Файдалы казылмалары булу Чирмешән районында нефть сәнәгатен үстерергә мөмкинлек бирде. Районда «Татнефть» җәмгыяте һәм 8 кече нефть компаниясе үз эшчәнлеген алып бара. Районның башка предприятиеләрендә дә сәнәгать производствосы үсеше күзәтелә: «Софьев карьеры» ҖЧҖе, «ЧИРМЕШӘНАГРОХИМ» ҖЧҖе, Чирмешән урман хуҗалыгы.

Чирмешән районында авыл хуҗалыгы актив үсә. Әлеге эш районга килгән инвесторлар: «БИО-АГРО» ҖЧҖе, «Әккәрәй» ҖЧҖе, «Ильхан» ҖЧҖе, «В.Ә. Тепсуркаев» КФХ уңышлы эшчәнлеге белән бәйле, монда шулай ук ике: «ЧИРМЕШӘНАГРО» ҖЧҖ һәм «Сөлчә» ҖЧҖе җирле хуҗалыгының өлеше зур.