Сентябрь аенда бакча эшләре

Сентябрьдә җиләк-җимеш бакчасындагы 10 иң мөһим эш

1. Җиләк-җимеш уңышын җыюны дәвам итегез

Сентябрьдә алма һәм грушаның соң өлгерә торган сортларын җыялар, миләш, көзге сливалар һәм күгәнне өзәләр. Уңышны аскы ботаклардан җыя башлап, акрынлап өскеләренә күчәргә кирәк. Җиләк-җимешнең соң өлгерә торган (кышкы) сортлары яхшы саклана, димәк, аларга урынны да алдан хәстәрләү зарур.

2. Куаклар һәм агачларга ашлама кертегез

Зур (бигрәк тә җимеш бирә торган) үсемлекләр һәм алар астындагы туфракның сезон дәвамында уңдырышлылыгы бетә, шуңа күрә туклыклы матдәләр запасын тиз арада тулыландырырга кирәк. Көзен туфракка азотлы ашламалар кертмиләр, ә составында калий һәм фосфор булганнарына басым ясыйлар. Әлеге уңайдан «көзге» ашламалар, көл, суперфосфат, хлорлы калий куллану отышлы булачак.

3. Бакчаны корткычларга каршы эшкәртегез

Агач-куаклардан яфраклар коелганчыга кадәр һәм бөҗәкләр туфракка яшеренгәнче, бакчаны инсектицидлар белән эшкәртергә кирәк. Моның өчен Актара, Инта-Вир препаратларын яки аларның тиңдәшләрен кулланыгыз. Бу эшне октябрьгә калдырырга ярамый – чөнки корткычлар бик тирәнгә китәчәк. Моннан тыш, яфрак коелганнан соң агачларны инде башка төрле препаратлар белән эшкәртергә кирәк.

4. Куакларның төбен, рәт араларын чүп үләннәреннән арындырыгыз

Кура, җир җиләге һәм башка җиләк-җимеш куакларының төбен һәм рәт араларын чүп үләннәреннән арындырыгыз. Салкыннар башланганчы, алар үсеп җәелергә һәм территорияне яулап алырга өлгерә. Тамыры белән казып алып яки яфракларына гербицидлар сиптереп, аларны юк итегез. Шуннан соң җирне казып йомшартыгыз һәм торф, пычкы чүбе, черемә яки башка материал белән мүлчәләгез. 

5. Агачларны яхшылап сугарыгыз

Эссе һәм коры җәйдән соң агачларны яхшылап сугарырга кирәк. Туфрак 1-1,5 метрга кадәр чыланырга тиеш. Моның өчен яшь агачларга – 40, зурракларына – 50-70, бик зурларына 100 литрдан да күбрәк су кирәк. Шуны истә тотыгыз: моны яфракларның күп өлеше коелып беткәч эшләү зарур.

6. Агач-куакларны кисеп формалаштырыгыз

Җиләк-җимеш куаклары, агачларны яхшылап тикшерегез, алардагы корыган, авыру, зарарланган ботакларны кисеп атыгыз. Шуннан соң аларны кисеп формалаштыру эшенә керешергә, бу эшне кыш ахыры – яз башына кадәр кичектереп торырга да мөмкин. Бакча җиләгенең мыекчаларын һәм авыру яфракларын кисеп алыгыз. 

7. Яшь агачлар һәм куаклар утыртыгыз

Бакчагызны агач һәм куакларның гадәти булмаган төрләре, кызыклы сортлары белән бизәгез. Көз башында питомникларда яшь үсентеләрнең җаның теләгәнен табарга мөмкин. Әгәр сентябрь аенда утыртсагыз, тамыр җибәреп өлгерәчәкләр. Үсентеләр өчен, аларны ашык-пошык кына кайда туры килсә шунда утыртмас өчен, алдан ук чокыр һәм файдалы туфрак катнашмасы әзерләп куегыз.

8. Агачларның кәүсәсен агартыгыз

Бакчага кыш ахырында бара алуыгызга ышанычыгыз юк икән, кәүсәләрне агарту эшен көзен башкарыгыз. Моның өчен махсус эмульсион буяу кулланыгыз, ул көзге яңгырларда агып төшмәячәк. Агачларның кәүсәсен шулай ук яктылыкны үткәрми торган ак төстәге тупас тукыма, спанбонд яки башка материал белән урарга мөмкин.

9. Кура җиләген кисегез

Ремонтант сортлы кура җиләген тулысынча җыеп алгач, куакларны, шул исәптән җәйге сортларын да, кисү эшенә керешегез. Җәйге сортның җимеш биргән ботакларын (алар көрән төстә була) кисеп ташлагыз, яшьләрен исә агачланган өлешенә кадәр кыскартыгыз. Ремонтант сортлы кура җиләген төбеннән үк кисеп алыгыз. Әгәр җәйнең беренче яртысында җиләктән уңыш алырга телисез икән, куакта 3-5 көчле ботак калдырыгыз һәм, гади кура җиләген каплаган кебек, кышка яхшылап томалагыз. 

10. Агачлардан корткыч бөҗәкләрне тоткарлый торган билбауларны алыгыз

Әгәр җәйге сезонда бакчагызда феромон һәм хуш исле тозаклар куйгансыз, агачларга корткыч бөҗәкләрне тоткарлый торган билбаулар яки фонарьлар урнаштыргансыз икән, аларны алырга вакыт. Әлеге җайланмаларны корткычлардан чистартыгыз һәм яндырыгыз яки зарарсызландырып, киләсе елга кадәр коры урынга куегыз. Шуннан соң кулыгызга щетка алып, кәүсәне мүк һәм лишайниклардан чистартыгыз.

Сентябрьдә яшелчә бакчасындагы 10 иң мөһим эш

1. Бәрәңгенең соң өлгерә торган сортларын казып алыгыз һәм тамыразыкларны җыю эшенә керешегез

Сентябрьдән дә соңга калмыйча калган бәрәңгене казып алып, базга салыгыз. Эш шунда ки, сабагы корыганнан соң ул инде үсми, шулай ук көзге яңгырлар һәм туфрактагы бөҗәкләр дә шактый зыян китерергә мөмкин. Сентябрьдә шулай ук чөгендер, кишер, ачы торма, шалкан һ.б. тамыразыкларны җыеп алырга кирәк.

2. Яшелчә түтәлләрен томалагыз

Әгәр синоптиклар сезнең төбәктә кырау төшәчәген вәгъдә итсә, яшелчә түтәлләрен спанбонд яки пленка белән каплагыз. Төнгә парник һәм теплицаларны ябыгыз, чөнки салкын төннәр яшелчәләрнең үсү һәм өлгерешенә тискәре йогынты ясаячак.

3. Туфракка биопрепаратлар кертегез

Әгәр җәйге сезонда түтәлләрдә гөмбәчекләр яки зарарлы бактерияләргә тап булсагыз, уңышны җыеп алганнан соң, киләсе сезонда әлеге проблема кабатланмасын өчен туфракны яхшылап эшкәртергә кирәк. Глиокладин, Алирин-Б, Триходермин, Бактофит, Фитоспорин-М, Гамаир һ.б. препаратлар зарарлы бактерияләр белән көрәштә бик нәтиҗәле чара.

4. Рассада өчен туфрак әзерләгез

Рассада өчен туфракны алдан ук әзерләргә кирәк. Анда чүп үләннәре кермәскә, шулай ук зарарлы бактерияләргә каршы эшкәртелгән булырга тиеш. Көзен туфрак тутырылган капчыкларны коры җиргә урнаштыралар. Шунда ук февраль-март айларында кулланырга ниятләгән ком, торф, көл һ.б. компонентларны да кертеп куярга мөмкин.

5. Ачык грунтта үстерелгән помидор һәм кыяр сабакларын җыеп алыгыз

Әгәр сез илнең көньягында яшисез икән, сентябрь — ачык грунтта үстерелә торган помидорлар һәм кыярлар өчен соңгы ай. Аларга салкыннар һәм авырулар зыян китермәгән булса да, җимешләрен җыеп алыгыз һәм сабакларын участоктан чыгарып ташлагыз. Авыру сабакларны яндырыгыз, сәламәтләрен компостка салыгыз яки җылы түтәлгә чимал буларак кулланыгыз. Ничек кенә булмасын, аларны кышка урынында калдырырга ярамый. Җыеп алынган яшел помидорларны кызартырга, шуннан соң табынга бирергә яки консервларга мөмкин.

6. Җылытылмый торган теплицаларны кышка әзерләгез

Теплицадагы яшелчәләр өчен дә соңгы срок – сентябрь ахыры һәм октябрь башы. Аны үсемлекләрдән арындыргач, җирен казырга, дезинфекцияләргә, җилләтергә, вак-төяк ремонт ясарга һәм яхшылап юарга кирәк.

7. Сидератлар чәчегез

Ай башында көзге сидератлар чәчәргә кирәк. Салкыннар башланганчы алар тишелеп кенә калмыйча, яхшы гына үсеп тә китәчәк, туфракны чүп үләннәреннән саклаячак, аны көпшәкләндерәчәк һәм комплекслы ашламаларга менә дигән альтернатива булачак. Сидерат сыйфатында горчица, шепкән, борчак, кәрешкә, тукранбаш, фацелия һ.б. салкынга чыдам үсемлекләрне файдаланырга мөмкин. Салкыннар башлану белән аларны казып күмәргә, шулай ук язга кадәр калдырырга да мөмкин.

8. Биек түтәлләр ясагыз

Әгәр газоннан чабып алынган үләнне, яшелчә сабакларын, агач ботакларын һ.б. үсемлек калдыкларын кая куярга белмисез, өстәвенә язын яшелчәләрне мөмкин кадәр иртәрәк утыртырга телисез икән, биек түтәлләр ясагыз. Аларны нәкъ менә сентябрьдә әзерлиләр. Чөнки җылы һава торышы тиешле процессларны башлап җибәрергә мөмкинлек бирә, шулай ук участокта төрле калдыклар да җитәрлек.

9. Кәбестәнең көзге сортларын «тәрбияләүне» дәвам итегез

Кәбестәнең көзге сортлары сентябрьдә әле үсүен дәвам итә, шуңа күрә алар турында да онытмагыз. Беренчедән, яфракларыннан лайлач әкәм-төкәм һәм күбәләк кортларын даими җыеп торыгыз, күчән һәм рәт араларына көл һәм тәмәке оны бөркегез. Икенчедән, явым-төшемнәр булмаса, һәр 5-6 көн саен яхшылап су сибегез.

10. Көзге ашламалар кертегез һәм түтәлләрне казыгыз

Көзен чүп үләннәреннән арындырылган түтәлләргә составында азот аз булган ашламалар кертәләр. Моңа 1 квадрат метрга 1 стакан исәбеннән көл яки суперфосфат (1 квадрат метрга - 40-50 грамм) туры килә. Ашлама сибелгән җирне, кантарларны ватмаска тырышып, казып чыгалар. Болай эшләгәндә туфрак кышын яхшырак туңа һәм язын тизрәк җылына.

Чыганак

Фото pixabay.com